1. Co to jest ekonomia społeczna?

Ekonomia społeczna to sfera aktywności obywatelskiej, która poprzez działalność ekonomiczną i działalność pożytku publicznego służy: integracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych marginalizacją społeczną, tworzeniu miejsc pracy, świadczeniu usług społecznych użyteczności publicznej (na rzecz interesu ogólnego) oraz rozwojowi lokalnemu.
Ekonomia społeczna to uzupełnienie sektora prywatnego i publicznego. Pomaga zapobiegać wykluczeniu społecznemu, rozwijać pasje i tym samym tworzyć miejsca pracy w podmiotach ekonomii społecznej.

2. Jak wygląda ekonomia społeczna w praktyce?

Znajdujecie się Państwo w centralnym punkcie miasta szukając piekarni. Widzicie dwa potencjalnie dobrze wyglądające miejsca, z których zapachy zapraszają do środka.
Wchodzicie do pierwszej piekarni i widzicie dobrze zaprojektowane wnętrze, a miła obsługa zachęca Was do zapoznania się z asortymentem piekarni. Wybieracie słodką pysznie pachnącą słodką bułkę.
Piekarnia druga także wygląda zachęcająco i zapachy z niej dobiegające kierują do jej wnętrza, gdzie zarówno wystrój, rozwiązania techniczne, obsługa, a przede wszystkim oferta zachęcają do dokonania wyboru. Zakupujecie podobną słodką bułkę. Ceny w obu miejscach są podobne. Oba miejsca są po to, by sprzedawać wyroby piekarnicze, jednakże w drugiej piekarni znajduje się szyld PRZEDSIĘBIORSTWO SPOŁECZNE. 

3. Co znaczy, że dany podmiot jest przedsiębiorstwem społecznym?

Po pierwsze to znaczy, że to miejsce, ta wspomniana piekarnia z szyldem Przedsiębiorstwo Społeczne jest tworzone przez WYJĄTKOWYCH LUDZI PRACUJĄCYCH Z PASJĄ I ZAANGAŻOWANIEM W WYJĄTKOWYM CELU. 
Po drugie celem tej piekarni nie jest tylko wypracowanie zysku, ponieważ wypracowany w piekarni zysk przeznacza się na pomoc ludziom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej. Często ta praca dla nich jest pierwszym krokiem w ich aktywizacji, budowaniu normalności, życiowej  niezależności. Jest też miejscem, w którym zatrudniani ludzie mogą realizować swoje pasje, rozwijać kompetencje, poczucie własnej wartości. Państwo korzystając z usług piekarni nie tylko mogą cieszyć się wysokiej jakości wyrobem, ale także wspierać przedsiębiorczość.
Jeśli wspomnianą piekarnię prowadzi fundacja, stowarzyszenie, spółdzielnia socjalna lub spółka z ograniczoną odpowiedzialnością non profit to znaczy, że według definicji przeznacza wszystkie wypracowane zyski na działania społeczne.
To oznacza, że Państwo wybierając to miejsce, wybieracie nie tylko dobrą bułkę, ale i ideę pomocy innym, którzy poszukują swojego miejsca na rynku pracy. Ponadto jeśli szukacie Państwo miejsca pracy zgodnie z Waszymi pasjami, czy kwalifikacjami warto wziąć pod uwagę możliwość zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Społecznym.

4. Jakie podmioty działają w obszarze ekonomii społecznej?

Głównymi aktorami na scenie ekonomii społecznej są:

• Przedsiębiorstwa Społeczne /PS/,

• Podmioty Ekonomii Społecznej /PES/.

 
Przedsiębiorstwa Społeczne - to podmioty ekonomii społecznej, które prowadzą działalność gospodarczą zarejestrowaną w KRS lub działalność odpłatną pożytku publicznego lub inną działalność odpłatną, jeśli spełniają warunki określone w ust. 2, art. 4 ust. 1 oraz art. 5–9 określone w Ustawie o ekonomii społecznej :

1. zatrudniają co najmniej 30% osób, które znalazły się w trudnej sytuacji, np. osoby niepełnosprawne, osoby bezrobotne);

2. zatrudniają co najmniej 3 pracowników;

3. nie dystrybuują zysku pomiędzy udziałowców, akcjonariuszy lub pracowników, ale przeznaczają go na rozwój firmy lub na reintegrację zawodową i społeczną;

4. posiadają organ konsultacyjno-doradczy;

5. posiadają limit wysokości wynagrodzeń tak, aby ich wysokość nie była sprzeczna z ideą przedsiębiorstwa społecznego;

6. zatrudniają w oparciu o umowę o pracę, spółdzielczą umowę o pracę lub umowę cywilnoprawną

7. prowadzą z osobami uzgodniony proces reintegracyjny, mający na celu zdobycie lub odzyskanie kwalifikacji zawodowych lub kompetencji kluczowych.

Podmioty Ekonomii Społecznej  to:

• podmioty działające w sferze pożytku publicznego (np. stowarzyszenia, fundacje, Koła Gospodyń Wiejskich, kluby sportowe) te podmioty mogą stać się przedsiębiorstwami społecznymi, o ile podejmą działalność gospodarczą w określonym zakresie, podejmując również m.in. zobowiązania statutowe odnośnie do dystrybucji zysku;

• podmioty sfery gospodarczej utworzone w związku z realizacją celu społecznego (spółki non-profit i spółdzielnie, w tym spółdzielnie socjalne, których celem jest zatrudnienie tj. spółdzielnie pracy, inwalidów i niewidomych, działające w oparciu o Prawo spółdzielcze).

5. Jak można uzyskać status Przedsiębiorstwa Społecznego?

Do 29.10.2022r., do czasu wejścia ustawy o Ekonomii Społecznej Podmioty Ekonomii Społecznej /PES/ mogły ubiegać się przyznanie statusu przedsiębiorstwa społecznego w OWES / w Ośrodku Wsparcia Ekonomii Społecznej /działającego na danym obszarze terytorialnym/. Aby uzyskać status przedsiębiorstwa społecznego organizacja składała wniosek o nadanie statusu przedsiębiorstwa społecznego. Od 30.10.2022r. Podmioty Ekonomii Społecznej składają wniosek do Urzędu Wojewódzkiego o nadanie statusu, określając tym samym siebie jako wykonawców usług społecznych lub wskazując siebie jako podmiot reintegracyjny. Wskazanie podmiotu reintegracyjnego obliguje podmiot do zatrudniania co najmniej 30% osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.
Uzyskanie statusu przedsiębiorstwa społecznego wiąże się z uzyskaniem dodatkowych przywilejów. Podmioty zweryfikowane jako przedsiębiorstwa społeczne mogą uzyskać wsparcie finansowe na stworzenie miejsc pracy, a także mają możliwość ubiegania się o społeczne zamówienia społeczne. Uzyskanie statusu przedsiębiorstwa społecznego nie wiąże się z żadnymi opłatami ani ze zmianą statusu prawnego organizacji, ponieważ nie stanowi odrębnej formy prawnej.
Podmioty, które otrzymują status przedsiębiorstwa społecznego zostają wpisane na ogólnopolską listę przedsiębiorców społecznych. Lista ta stanowi ważne narzędzie w  promocji przedsiębiorstw społecznych pozwalające na wyszukiwanie podmiotów pod kątem świadczonych przez nie usług dla potencjalnych zamawiających https://rjps.mrips.gov.pl/RJPS/RU/start.do?id_menu=59

Jakie są formy prawne przedsiębiorstw społecznych?

1. Fundacja

Fundację zakłada fundator (lub fundatorzy). Fundacja jest powoływana do realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych. Fundacja uzyskuje osobowość prawną i możliwość działania dopiero po zarejestrowaniu w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS). Opiekę nad majątkiem oraz odpowiedzialność za realizację celów przejmuje zarząd - po zarejestrowaniu fundacji w KRS. Najważniejszym aktem prawnym regulującym działanie fundacji jest Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach.

2. Stowarzyszenie

Stowarzyszenie rejestrowane w KRS musi mieć co najmniej 7 założycieli. Osoby planujące założenie stowarzyszenia przygotowują statut, a następnie organizują i przeprowadzają zebranie założycielskie. Podejmują decyzję o założeniu stowarzyszenia, przyjmują statut
i wybierają władze. Stowarzyszenie musi posiadać zarząd i organ kontroli wewnętrznej (zazwyczaj nazywany komisją rewizyjną).Najważniejszym aktem prawnym regulującym działanie stowarzyszenia jest Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach.

3. Spółdzielnia socjalna

Przedmiotem działalności spółdzielni socjalnej jest przede wszystkim prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków w celach społecznej i zawodowej reintegracji jej członków. Oznacza to, że spółdzielnia socjalna musi prowadzić działalność gospodarczą, ale zysk osiągany z tej działalności nie jest celem samym w sobie, a środkiem do realizacji celów statutowych. Spółdzielnia może też prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków oraz ich środowiska lokalnego, a także działalność społecznie użyteczną w sferze zadań publicznych, określonych w Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Spółdzielnia socjalna może być założona przez osoby prawne – organizacje pozarządowe, jednostki samorządu terytorialnego, kościelne osoby prawne oraz przez osoby należące do ściśle określonych w ustawie grup wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym. W przypadków osób fizycznych założyciele spółdzielni muszą należeć do jednej z poniższych grup:

• osoby bezrobotne w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,

• osoby, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1-4, 6, 7 ustawy o zatrudnieniu socjalnym, czyli:

• bezdomni realizujący indywidualny program wychodzenia z bezdomności, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,

• uzależnieni od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego,

• uzależnieni od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej,

• chorzy psychicznie, w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego,

• zwalniani z zakładów karnych, mający trudności w integracji ze środowiskiem, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,

• uchodźcy realizujący indywidualny program integracji, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,

• osoby niepełnosprawne w rozumieniu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, które podlegają wykluczeniu społecznemu i ze względu na swoją sytuację życiową nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych i znajdują się w sytuacji powodującej ubóstwo oraz uniemożliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo w życiu zawodowym, społecznym i rodzinnym.

Członkami spółdzielni mogą być również osoby spoza grup określonych w ustawie, ale ich liczba nie może być większa niż 50% liczby wszystkich członków spółdzielni. Każdy członek spółdzielni musi być zatrudniony w oparciu o umowę o pracę. Najważniejszym aktem regulującym działanie spółdzielni socjalnej jest Ustawa o spółdzielniach socjalnych.

4. Spółki z o.o non profit

Spółkę z o. o. non for profit może założyć jedna osoba fizyczna lub osoba prawna.
W powszechnym użytku znajdują się dwie zbliżone nazwy spółki: spółka z o.o. not for profit i spółka z o.o. non profit, których znaczenie sprowadza się do interpretacji, iż żadna z nich nie prowadzi działalności nakierowanej na zysk. Działania tych spółek wiążą się z realizacją społecznych celów. Spółki działają na podstawie kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z nim (w  przypadku spółki z o. o. chodzi o art. 151 par. 1 KSH) spółka może zostać utworzona w każdym celu prawnie dopuszczalnym. Nie musi to być więc cel zarobkowy. Może to być właśnie cel społeczny.